Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Λαγκαδίων – Σύνδεσμος των εν Αττική Λαγκαδινών

Το κείμενο είναι η ομιλία του Ι. Κάππου στην εκδήλωση του Συνδέσμου των εν Αττική Λαγκαδινών: “Οι αντανακλάσεις της Μικρασιατικής Καταστροφής στον Ελλαδικο χώρο – η περίπτωση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Λαγκαδίων” που πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2022.

Ιωάννης Κάππος
Δρ Ιστορίας Παν. Αθηνών
Δντής Εκπαίδευσης

Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Λαγκαδίων

Για να αποτιμήσουμε τη δράση και τη συμβολή του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου στην υπόθεση της εκπαίδευσης της ιστορικής κωμόπολης των Λαγκαδίων θα πρέπει να μελετήσουμε το κοινωνικοπολιτικό προφίλ της εποχής καθώς και τις προτεραιότητες της. Η ίδρυση του συλλόγου ένα χρόνο μετά από τη μεγαλύτερη τραγωδία του Ελληνισμού- τη Μικρασιατική καταστροφή- σηματοδοτεί μια πράξη αντίστασης, ένα ανάχωμα στην απειλή του ξεριζωμού των πατρογονικών αξιών, της ιστορικής μνήμης και της επιδίωξης μετάλλαξης του κοινωνικού σώματος σε μια άνευρη μάζα χωρίς προοπτική αναγέννησης. Εκείνη την ώρα του εθνικού διχασμού και της πολιτικής αλληλοεξόντωσης πάνω στα καπνίζοντα ερείπια, της πολιτιστικής κιβωτού του ελληνισμού, της γης της Ιωνίας, η παιδεία ήταν το μοναδικό όχημα για να περάσει η πληγωμένη ελληνική κοινωνία σε μια νέα φάση συνέχειας και ύπαρξης σε περιορισμένο πλέον γεωγραφικό χώρο.

Το έργο αυτό φάνταζε γιγαντιαίο αφού η εμπιστοσύνη του λαού στις ηγεσίες είχε κλονιστεί σοβαρά, τα οικονομικά μέσα ήταν ελάχιστα και η εκπαίδευση δεν αποτελούσε προτεραιότητα σε μια καθημαγμένη Ελλάδα που θα έπρεπε να περιθάλψει πλήθος προσφύγων. Αυτή η πραγματικότητα ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά του κοινωνικού σώματος που αυτοοργανώθηκε για να στηρίξει την εκπαίδευση. Σε όλη τη χερσαία και νησιωτική επικράτεια δημιουργήθηκαν φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι όπου συμμετείχαν το σύνολο των κοινωνικών τάξεων με ανάλογους στόχους για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, της ορθόδοξης πίστης, την επιβράβευση του ήθους και της επιμέλειας των μαθητών και τη διατήρηση της ιδιοπροσωπείας του κάθε τόπου.. Πλήθος προσφύγων από όλα τα μέρη που άνθησε ο Ελληνισμός, Πόντο, Αν. Θράκη, Μ. Ασία που είχαν καταφύγει στον κορμό της Ελλάδας παρά τις αντιξοότητες επεδίωκαν με κάθε τρόπο τη διατήρηση του συνόλου των ηθών και εθίμων του τόπου τους με την ελπίδα της παλιννόστησης. Οι σύλλογοι ήταν ο ομφάλιος λώρος που συνέδεε τη νέα πατρίδα με τη μητρόπολη.

Η συσπείρωση του κοινωνικού σώματος της εποχής μετά το ’22 γύρω από τα σχολεία αποτελεί το πλαίσιο που εντάσσεται και ο παρ, ημίν σύλλογος. Οι πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση των συλλόγων προέρχονται από εξέχοντα πρόσωπα των τοπικών κοινωνιών από το σύνολο των επαγγελματικών κλάδων (δημόσιοι υπάλληλοι, έμποροι, τεχνίτες κλπ) που έχουν τις προσβάσεις και τη δύναμη να διεκδικήσουν με αποτέλεσμα τόσο την κρατική όσο και την ιδιωτική αρωγή.. Μετά την άνοδο του Βενιζέλου και την ενίσχυση της εκπαίδευσης σε μία προοδευτική κατεύθυνση όπως αυτή αποτυπώνεται στα Αναλυτικά προγράμματα που συνέταξε ο Δημοσθένης Ανδρεάδης παρατηρήθηκε ενίσχυση των κονδυλίων για την παιδεία χωρίς ωστόσο να σταματήσει η κρατική παρεμβατικότητα που δεν ήταν πάντα δίκαιη και ισόποση.

Την περίοδο εκείνη τα εκπαιδευτικά πράγματα βρίσκονταν σε μια ιδιόμορφη-ας μου επιτραπεί- κρίση. Η πολιτική ηγεσία προσπαθούσε να περιορίσει βίαια την κλασσική παιδεία προς όφελος της επαγγελματικής και ταυτόχρονα να περιορίσει τον αναλφαβητισμό που στους άνδρες κυμαίνονταν γύρω στο 35% και στις γυναίκες γύρω στο 63% αντίστοιχα. Ο αναλφαβητισμός που κατά κύριο λόγο μάστιζε τις αγροτικές περιοχές αποτελούσε χαρακτηριστικό μειονεξίας της τοπικής κοινωνίας γεγονός που ενεργοποιούσε ανήσυχους και φωτισμένους ανθρώπους που αναλάμβαναν πρωτοβουλίες για την ανατροπή αυτής της ζοφερής κατάστασης. . Οι εκπαιδευτικοί σύλλογοι είχαν ως πρόσταγμα τη διασφάλιση καλύτερων όρων λειτουργίας της εκπαίδευσης σε τοπικό επίπεδο ώστε η νεολαία ανεξαρτήτως φύλου να έχει πρόσβαση στο σχολείο.

Το όλο εγχείρημα εξελίσσονταν σε ένα πολιτικό περιβάλλον όπου η εκπαίδευση αποτελούσε προνομιακό χώρο παρεμβάσεων. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που υποστηρίζει ο Αλέξανδρος Δημαράς, ότι η εκπαίδευση στην Ελλάδα δεν είναι κρατική ούτε κυβερνητική αλλά υπουργική. Τα κονδύλια που διέθετε το κράτος για την εκπαίδευση παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις ήταν λίγα και για ορισμένο αριθμό μαθητών που θα μπορούσαν να συνεχίσουν στο Γυμνάσιο.

Είναι χαρακτηριστική η άποψη του Βενιζέλου, «Εις το περιορισμόν της εισόδου εις τα Γυμνάσια ημπορεί να τεθεί ο εξής όρος: ότι και πέραν του αριθμού του ωρισμένου μπαίνει ο καθένας, αλλά πληρώνει αυτός τα έξοδα. Δεν είναι υποχρεωμένον το Κράτος να δαπανά δια την Μέσην Εκπαίδευσιν εκείνων οι οποίοι του είναι άχρηστοι». Το κονδύλι του προϋπολογισμού για την παιδεία ήταν εξόχως περιορισμένο, δεν ξεπερνούσαν το 2,8% του προϋπολογισμού. Τα διδακτήρια στη μεγάλη τους πλειοψηφία ήταν ερειπιώδη γεγονός που δυσχέραινε σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία της εκπαίδευσης. Το έργο αυτό ανέλαβαν εν πολλοίς οι Σύλλογοι που επεδίωκαν τη θεραπεία αυτής της πραγματικότητας. Οι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι θεωρούσαν ότι έχουν κληρονομική υποχρέωση και ιστορικό βάρος για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Είναι χρήσιμο στο σημείο αυτό να δούμε τη φιλοσοφία τέτοιων συλλόγων αναφέροντες ένα παράδειγμα από τη Ήπειρο – την ίδια περίοδο-που πρωτοστάτησε σε τέτοιες πρωτοβουλίες.«Σήμερον, άνδρες Ηπειρώται, χαίρετε και αγαλλιάσθε. Ιδού ο μυριοπόθητος Σύλλογος, εις την σύστασιν του οποίου ασχολούμεθα από πενταετίας, τον δε κανονισμόν αυτού από τριετίας έχομεν συντεταγμένον, συνέρχεται, όπως και πραγματικήν καταστήση την ίδρυσιν αυτού και συσκευθή και φροντίση περί των δεόντων γενέσθαι προς διάδοσιν της στοιχειώδους ιδία παιδεύσεως κατά την Ήπειρον». σε πρώτη συνεδρίαση την 24 Ιουνίου 1872.

Ο φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Λαγκαδίων αναγνωρίστηκε από το Πρωτοδικείο Τρίπολης – σύμφωνα με το διασωθέν καταστατικό του- στις 31 Αυγούστου 1923. Στα 29 άρθρα του καταστατικού περιγράφονται οι σκοποί του εγχειρήματος καθώς και οι ενέργειες για την ευόδωσίν τους. Ειδικότερα στο άρθρο 2 αναφέρεται. Ο φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Λαγκαδίων σκοπόν έχει να υποστηρίξη δια παντός τρόπου τα εν Λαγκαδίοις εκπαιδευτήρια ιδία δε το ανώτερον τοιούτον (σημ. το Γυμνάσιον) ίνα συντελέση εις την πρόοδον αυτών… διενεργεί εράνους… μεριμνά περί εξευρέσεων κατάλληλων διδακτηρίων… περί αγοράς ή μίσθωσιν γηπέδων… προνοεί δια την προμήθειαν οργάνων και επίπλων, σκευών και βιβλίων… συντρέχει απόρους, χρηστούς και επιμελείς μαθητές παρέχει βιβλία και γραφική ύλη…μεριμνά δια τη συμπλήρωσιν του διδακτικού προσωπικού, παρέχων επιδόματα εις καθηγητάς των ανώτερων εκπαιδευτηρίων

Μέλος μπορεί να γίνει όποιος θέλει αφού συμπληρώσει το 18ον έτος της ηλικίας του αδιακρίτως φύλου. Η λειτουργία του Συλλόγου ήταν δημοκρατική και ως όργανα διοίκησης προσδιορίζονται στο άρθρο 9 το Διοικητικό Συμβούλιο, η Εξελεγκτική Επιτροπή και η Γενική Συνέλευση

Ο φιλεκπαιδευτικός σύλλογος επεδείκνυε αμέριστη φροντίδα για τη λειτουργία των σχολείων της κωμόπολης και ιδιαίτερα για το ιστορικό γυμνάσιο. Που σε μία επιστολή του στις 10 Ιουλίου 1949, λίγο πριν τη λήξη του εμφυλίου πολέμου το χαρακτηρίζει ως το μόνο κεφάλαιο του τόπου για το οποίο καυχώνται όλοι οι πατριώτες διότι από την ημέρα της ιδρύσεως του αποτελεί την πηγή από την οποίαν η πατρίς ήντλησεν έμψυχον υλικόν δια τας πλέον διαπρεπείς θέσεις της κοινωνίας μας.

Ο Σύλλογος από την ημέρα της ίδρυσής του θέλησε να κινητοποιήσει προς τον σκοπόν αυτόν και τους απόδημους, εν Αμερική Λαγκαδινούς, ώστε να συνεισφέρουν τους απαραίτητους πόρους, αναγκαίους για την ενίσχυση των σχολείων. Η επικοινωνία με τους εν Αμερική Λαγκαδινούς αποτέλεσε όντως μια διαδραστική γέφυρα επαφής και αυτό αποτυπώνεται και σε σχετικές επιστολές που στάλισαν προς το Σύλλογο αλλά και προς τους μαθητές του 1ου Δημοτικού Χαρακτηριστική αυτή του Στάθη Μποζίκα στις 30 Απριλίου του ‘50 στην οποία απευθυνόμενος στους μαθητές τους τονίζει πόσο υπερήφανοι πρέπει να αισθάνονται ως μαθητές του σχολείου και ότι τη φωτογραφία από μια εορτή για την εθνική ανεξαρτησία που είχαν κάνει στο σχολείο αποτελεί γι αυτόν πολύτιμο ενθύμιο

Ο Σύλλογος δραστηριοποιήθηκε στον τομέα της εξασφάλισης της υλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων γιατί πίστευε ότι αυτές συνδέονται άρρηκτα με την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Το επικλινές του εδάφους και η πυκνή δόμηση περιόριζε τους χώρους για την κατασκευή γυμναστηρίου απαραίτητου για την άθληση των μαθητών. Ωστόσο όμως δεν σταμάτησε τις προσπάθειες για την εξασφάλιση του αναγκαίου ποσού για την κατασκευή του. Απευθύνθηκε στην επιτροπή των εν Αμερική πατριωτών, οι οποίοι σε επιστολή τους προς το σύλλογο στις 16 Ιουλίου 1950 ζητά από το Σύλλογο τον προϋπολογισμό του Γυμναστηρίου καθώς και κάθε άλλην πληροφορία, περί του ωφελίμου και αναγκαίου τούτου σχεδίου, άλλωστε γι αυτό συνεστήθη η εν Αμερική επιτροπή για να υπάρχει συνεννόηση. Το ίδιο συμφωνήθηκε και για τα αιτούμενα θρανία.

Σε άλλη επιστολή προς το Σύλλογο οι απόδημοι αναφέρουν τις πλέον καλυτέρας εντυπώσεις που τους μετέφερε ο Παν. Δεληβοριάς από την πρόσφατη επίσκεψή του στα Λαγκάδια που μεταξύ των άλλων τους κατέστησε σαφές το πρόβλημα της κατασκευής του Γυμναστηρίου και αναρωτούνται οι ίδιοι αν το σχέδιο Μάρσαλ μπορεί να αναλάβει μέρος της υλικής ευθύνης. Για τον ίδιο λόγο απευθύνονται και προς το σύλλογο των εν Αττική Λαγκαδινών για να διερευνήσουν τη δυνατότητα χρηματοδότησης του έργου μέσω του τμήματος σχολικών εφοριών και να ζητήσουν προς τούτο την παρέμβασή του.

Πέραν όμως του γυμναστηρίου αιτήματα διατυπώνονταν και για τον εξοπλισμό του εργαστηρίου φυσικής του γυμνασίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αποστολή από την Αμερική μηχανήματος βάρους 140 κιλών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος για χρήση των μαθητών του Γυμνασίου.

Το 1951 ο Σύλλογος αριθμούσε 78 ενεργά μέλη που αντιπροσώπευαν το σύνολο των επαγγελματικών τάξεων των Λαγκαδίων.

Στις 12-2-51 εγκρίνεται το αρχιτεκτονικό σχέδιο για το υπόστεγο του γυμναστηρίου.

Η εν Αμερική επιτροπή όρισε πενταμελή εκτελεστική επιτροπή για να επιτηρεί την πρόοδο των εργασιών για την κατασκευή του έργου. Υπήρχε μεγάλος ενθουσιασμός και αποφασιστικότητα σε σημείο τέτοιο -που όπως αναφέρουν σε σχετική επιστολή ήταν διατεθειμένη να αδειάσουν το ταμείο. Η κατασκευή του γυμναστηρίου συνιστούσε ήδη πατριωτικό στόχο. Η συστράτευση των αποδήμων για το σκοπό αυτό αποτυπώνεται χαρακτηριστικά και στην αφίσα της ετήσιας εκδρομής των Λαγκαδινών της Αμερικής στις 22 Ιουλίου 1951 στο μαγευτικό SAIMA PARKA: « … επίσης η επιτροπή θα σας αναγγείλει και ένα άλλο ευχάριστο γεγονός, ότι η ανέγερσις του Γυμναστηρίου εις τα Λαγκάδια είναι γεγονός τετελεσμένον και θα σας αναγνώσει τας διαφόρους ευχαριστηρίους επιστολάς τας οποίας έλαβεν εκ μέρους των μαθητών, των γονέων αυτών, καθώς και του προσωπικού των Σχολείων.

Ανάμεσα στα άλλα άξιον ιδιαίτερης μνήμης είναι και ο εξοπλισμός του εργαστηρίου Φυσικής και Χημείας που ήταν σύγχρονος και μπορούσε άριστα να υποστηρίξει πειραματικά τη διδασκαλία. Επιπρόσθετα θα πρέπει να τονιστεί ότι είχε ήδη αποσταλεί και μηχανή κινηματογραφικών προβολών. Ο Σύλλογος επεδίωκε τη συστράτευση σύμπαντος του πατριωτικού στοιχείου για την ευόδωση του σκοπού της πτωχής σε υλικά αγαθά και πλούσιας εις πνευματικά γενέτειρα με έκκληση για οικονομική συνεισφορά διότι τα χρήματα που απέστειλαν οι ομογενείς δεν κάλυπταν το σύνολο του ποσού. Oi εκκλήσεις του συλλόγου ήταν συνεχείς για την αποπεράτωση του γυμναστηρίου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε επιστολή του συλλόγου προς τους απανταχού Λαγκαδινούς, «…δια να φέρωμεν εις πέρας ένα θαυμάσιον για το χωριό μας έργον, το οποίον κατά πολύ θα συντελέση εις τον εξωραϊσμόν και εις την σωματικήν και ηθικήν διάπλασιν της νεολαίας μας». Όπως αναφέρεται σε συγχαρητήριο επιστολή του συλλόγου προς τον καθηγητή μαθηματικών Αντώνιο Σταθόπουλο, ο οποίος ήταν πρόεδρος του συλλόγου από το ‘47 έως το ’51. το πρώτο μέρος του γυμναστηρίου ήταν έτοιμο το ‘53.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι σκοποί του φιλεκπαιδευτικού συλλόγου υιοθετήθηκαν υπό το Σύλλογο των εν Αττική Λαγκαδινών που ουσιαστικά αποτελούσε την εν Αθήναις επιτροπή του. Άλλωστε είναι εμφανής η μέριμνα του εν λόγω συλλόγου για την πρόοδον των μαθητών και προς τούτο είχαν θεσπίσει βραβεία όπως αναφέρεται σε επιστολή στις 7 Ιουνίου του 1954, προς επιβράβευσιν της επιμελείας αυτών εις τα μαθήματα και την αρετή.

Δεν αποτελεί υπερβολή ο ισχυρισμός ότι το έργον του φιλ. Συλλόγου ήταν πολυεπίπεδο και όντως πρωτοποριακό. Σε έγγραφο του νομάρχη προς την Υπδνση χωροφυλακής Λαγκαδίων δίνεται η άδεια στο σύλλογο να ενεργήσει θεατρικές παραστάσεις στις 19-22 Αυγούστου του ’56 και οι εισπράξεις να διατεθούν για την έκδοση των απομνημονευμάτων του Κανέλλου Δεληγιάννη.

Ο Γιάννης Παπαχριστοδούλου σε αρθρογραφία του στην Ηχώ με τον τίτλο «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Λαγκαδίων» αναφέρεται στη δράση του Συλλόγου στο διάστημα της λειτουργίας του χαρακτηρίζοντάς το ως ένα σημαντικό κεφάλαιο της τοπικής μας ιστορίας. Εάν κανείς το εντάξει στο πάνθεο των φιλεκπαιδευτικών συλλόγων της χώρας θα διαπιστώσει και από το καταστατικό του αλλά και τις ενέργειες ότι ανήκει στην πρωτοπορία των πρωτοβουλιών για την αναγέννηση της εκπαίδευσης σε μια καθημαγμένη Ελλάδα.

Ο Παπαχριστοδούλου διακρίνει τρεις περιόδους της ιστορίας του Συλλόγου. Η πρώτη αναφέρεται από την ίδρυσή του το 1923 με πρόεδρο τον αείμνηστο Βασίλη Τσαφαρά. Εκείνη την περίοδο θα γίνει πυκνή και ουσιαστική η ενημέρωση των εν Αμερική Λαγκαδινών για τα εκπαιδευτικά πράγματα του χωριού μας γεγονός που θα εμπεδώσει την εμπιστοσύνη τους για το εγχείρημα με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση του ποσού των 800.000 δρχ.. Με τα χρήματα αυτά θα εξοπλιστεί η αίθουσα φυσικής και χημείας και το Πρακτικό Λύκειο θα καταστεί πρωτοποριακή εκπαιδευτική μονάδα στον ελληνικό χώρο. Προγραμματίστηκε επίσης η κατασκευή γυμναστηρίου και Λαϊκού αναγνωστηρίου και τη κατασκευή εξαταξίου δημοτικού σχολείου..

Το υπουργείο Εξωτερικών αναγνωρίζοντας τη σημασία του σκοπού και την αξία του έργου θα απονείμει στο σύλλογο το παράσημο του Αργυρού Σταυρού και η Ακαδημία Αθηνών θα του απονείμει έπαινο στις 26 Δεκ. 1930 με πρόεδρο τον Κωστή Παλαμά.

Με τον καιρό ο Σύλλογος άρχισε να xάνει τον αρχικό εργώδη ρυθμό τη θέση του οποίου πήρε η κάθετη πτώση στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής χωρίς βέβαια να πάψουν οι προσπάθειες αντιμετώπισης των επειγουσών αναγκών.

Στη σχετική αρθρογραφία του στην Ηχώ τον Απρίλη του ’83 ο Γιάννης Παπαχριστοδούλου ταυτίζει τη δεύτερη περίοδο με τη δράση του προέδρου Γυμνασιάρχη Χρήστου Δόγα ο οποίος «φρόντιζε με τους γονείς και άλλους αρμοδίους για την επαναλειτουργία των Δημοτικών Σχολείων που για εκείνα τα αγύριστα χρόνια ήταν άθλος… και μόνον μεγάλες ψυχές και ξάστερα μυαλά μπορούσαν να περάσουν την αντίστασιν και το πλευροκόπημα τόσων αδυναμιών και εμποδίων.»

Ο Παναγιώτης Πεφάνης στο βιβλίου «Τα σχολεία των Λαγκαδίων» αναφερόμενος στον Δόγα τον χαρακτηρίζει ως φωτισμένο και καλό εκπαιδευτικό που πονάει τον τόπο και με τη βοήθεια του γιατρού Βαχλιώτη ξαναγεννάει το Σύλλογο. Συνακόλουθα ο μετέπειτα πρόεδρος του Φ.Σ Μίμης Λαδόπουλος σε ευχαριστήρια επιστολή του προς τον Δόγα αναφέρει μεταξύ των άλλων: «… δείχνει εις ημάς τον δρόμον…ενδιαφέρεται δια την πρόοδον του παιδιού…την πρόοδον και σωτηρίαν του έθνους…παραμένουν ενεργές οι εικόνες των αγώνων του,…ορμήσατε μετά την καταθλιπτικήν εποχήν εις ωραίους αγώνας δεχθείτε την αγάπη των μαθητών…ανήκετε στη χορεία των ολίγων Λαγκαδινών που εργάστηκαν δια την πρόοδον των Λαγκαδίων.»

H τρίτη περίοδος της δράσης του συλλόγου είναι ιδιαίτερα σημαντική και δεν είναι υπερβολή αν τη ταυτίσουμε με τη δράση της εξέχουσας προσωπικότητας του προέδρου της Δασκάλου Δημήτρη Λαδόπουλου. Προσπάθησε και πέτυχε να κινητοποιήσει τους όπου γης Λαγκαδινούς και δημιουργηθούν έτσι κέντρα όπου υπήρχε δυναμική ομογένεια για να ενισχύσουν ηθικά και χρηματικά την εξυπηρέτηση των σκοπών του συλλόγου. Το τμήμα CICAGO χορήγησε 1200 δολάρια για την κατασκευή των αποχωρητηρίων του Γυμνασίου. Άλλα σημαντικά έργα ήταν η αποχωμάτωση μεταξύ του ναού της Παναγίας και του Γυμνασίου και η διάνοιξη εισόδου στο β όροφο, η απονομή χρηματικών βραβείων στους πρωτεύοντες μαθητές, η ενίσχυση της κατασκευής της αίθουσας του εστιατορίου, ο εφοδιασμός με ομιλούντα κινηματογράφο, ο εφοδιασμός με ηλεκτρογεννήτρια του Α΄ Δημοτικού όταν τα Λαγκάδια δεν είχαν ηλεκτροφωτισμό., η ίδρυση σχολικής βιβλιοθήκης και ο εφοδιασμός με πλήθος τίτλων νεότερων και αρχαίων συγγραφέων. Ο Λαδόπουλος επεξέτεινε τη δράση του συλλόγου και σε άλλους κοινωνικής σημασίας τομείς. Όπως την έλευση γιατρού καθημερινά και όχι μόνο τις Κυριακές. Επίσης ενήργησε για τη λειτουργία του μονοθέσιου σχολείου στα Σβόρνα.

Η δράση του συλλόγου αφήνει έντονο το αποτύπωμα της στην τοπική μας ιστορία. Αναδεικνύει το προφίλ μιας κοινωνίας όπου η γνώση αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα, φιλοπατρία ανάγκη ύπαρξης και η κοινωνική δράση υποχρέωση προς την κοινότητα. Ο Φ.Σ ήταν γέννημα της ανάγκης σε μια περίοδο που άλλαζε το κοινωνικό και πολιτικό status. Ανάμεσα σε δύο πολέμους που για την Ελλάδα ήταν εξόχως καταστροφική. Στη πολιτική κονίστρα αντιπάλευαν οι συντηρητικές αντιλήψεις με τις προοδευτικές που στον τομέα της εκπαίδευσης ήταν έντονες. Σαν από ένστικτο οι τοπικές κοινωνίες, όχι τόσο οι αγροτικές αλλά οι ορεινές και ημιορεινές εκφράζονταν μέσα από αυτό που ονόμαζαν σχολείο. Από αυτό που έβγαιναν οι πνευματικοί άνθρωποι που αποτελούσαν τα σημεία αναφοράς. Σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να κατανοηθεί και να εκτιμηθεί η ιστορία του Συλλόγου.