Xρήστος Γ. Νικήτας-Στρατολάτης (1916-1992)
Του Ηλία Β. Γιαννικόπουλου,
δικηγόρου και λογοτέχνη,
πρ. Πρόεδρου του Συνδέσμου μας
Πέρασαν ήδη 18 χρόνια από τότε που εγκατέλειψε τα εγκόσμια ο αξέχαστος συμπατριώτης μας Χρ. Γ. Νικήτας, γνωστός και με το ψευδώνυμο «Στρατολάτης». O θάνατός του άφησε στην ιδιαίτερη πατρίδα μας ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Γιατί ο Στρατολάτης, όσο πολύ λίγοι άλλοι, αφιέρωσε όλες τις δυνάμεις του στην υπηρεσία και προβολή του χωριού μας και στην εξύψωση του πολιτιστικού επιπέδου των συμπατριωτών μας.
Σύντομο βιογραφικό
Η ζωή του ήταν μακρά και ταραχώδης. Γεννήθηκε στα Λαγκάδια το 1916, μέσα σε μεγάλη φτώχεια. Σε μικρή ηλικία έμεινε ορφανός από πατέρα και σε ηλικία 16 ετών από μητέρα. Ήρθε πάμπτωχος στην Αθήνα, όπου σπούδασε στο Βαρβάκειο υπό την προστασία και θερμή φροντίδα του μεγαλύτερου αδελφού του Αντρέα. Έλαβε μέρος στο Έπος του 1940 και πολέμησε ως απλός στρατιώτης του ορειβατικού πυροβολικού. Σταδιοδρόμησε ως δημόσιος υπάλληλος στο Υπουργείο Εμπορίου, απ’ όπου συνταξιοδοτήθηκε το 1977. Έφυγε από τη ζωή στις 7 Νοεμβρίου 1992 σε ηλικία 76 ετών και κηδεύτηκε στο νεκροταφείο της Αγίας Τριάδας Λαγκαδίων, αφήνοντας απαρηγόρητους τη σύζυγό του Ευρυδίκη και τα παιδιά του Δήμητρα, γιατρό μικροβιολόγο στο νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν», και Ανδρέα, ηλεκτρονικό, τα εγγόνια του, τους πολυπληθείς φίλους του και όλους τους συμπατριώτες του.
Το λογοτεχνικό έργο του
O Στρατολάτης από μικρός ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία, ιδίως με τον πεζό λόγο. Δημοσίευσε πολλές συνεργασίες σε εφημερίδες και περιοδικά. Έγραψε πολλά βιβλία. Ανθολογήθηκε σε ανθολογίες διηγημάτων, όπως αυτές των Άλκη Τροπαιάτη – Δημ. Γιάκου, Αντ. Δελώνη και Χάρη Σακελλαρίου, και το όνομά του συμπεριελήφθη σε πολλές γενικές εγκυκλοπαίδειες. Ήταν μέλος του Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών. Το λογοτεχνικό έργο του απέσπασε ευνοϊκότατα σχόλια, όπως φαίνεται από το αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού «Μοριάς», που εκδόθηκε στην Αθήνα το 2002 με 160 σελίδες.
Την εμφάνισή του στα Γράμματα έκανε ο Στρατολάτης το 1959 με το βιβλίο «Νοσταλγοί», που το 1961 κυκλοφόρησε σε δεύτερη έκδοση. Το 1965 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Άγια χώματα» και το 1959 το βιβλίο του «…Και τα βουνά λεβέντες». Συμπληρώθηκε έτσι μια τριλογία θαυμάσιων και συγκινητικών ηθογραφικών διηγημάτων, πλούσια εικονογραφημένων από γνωστούς καλλιτέχνες. Το 1973 ο εκδοτικός οίκος Αλκαίος εξέδωσε το βιβλίο «Τα μάτια της μάνας», με επιλεγμένα διηγήματα, ειδικά γραμμένα για παιδιά, ενώ η τελευταία συλλογή διηγημάτων του εκδόθηκε το 1977 με τίτλο «Θα γυρίσουν τα χελιδόνια». Το κύκνειο άσμα του συγγραφέα ήταν το βιβλίο «Στα βουνά της Αλβανίας», που κυκλοφόρησε το 1980 και περιείχε το προσωπικό του ημερολόγιο από τον πόλεμο του 1940-41. Εκτός από τα παραπάνω έργα πεζού λόγου, ο Στρατολάτης είχε εκδώσει και μια ποιητική συλλογή το 1976 με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Αρκαδικός ήλιος».
Για κάποιο διάστημα, ο Στρατολάτης ασχολήθηκε και με τη δημοσιογραφία. Από τον Γενάρη του 1973 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1975 εξέδιδε τη δυναμική και πλούσια σε περιεχόμενο μηνιαία εφημερίδα «Νέα Γορτυνία», που από την αρχή μέχρι το τέλος έφερε την προσωπική σφραγίδα του εκδότη της.
Η πατριωτική προσφορά του
Όπως ήταν φυσικό, ο Χρ. Νικήτας-Στρατολάτης ασχολήθηκε και με τα κοινά του Συνδέσμου μας, προσφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες. Άξιες ιδιαίτερης μνείας είναι η πρωτοφανής διοργάνωση εκδρομής στα Λαγκάδια με επτά (7) τουριστικά λεωφορεία τον 15αύγουστο του 1958, και η έκδοση της μηνιαίας εφημερίδας του Συνδέσμου μας «Ηχώ των Λαγκαδίων» τον Απρίλιο του 1959, που μέχρι σήμερα εξακολουθεί το δρόμο της.
Σημαντική ήταν η προσφορά του Στρατολάτη και στην ιδιαίτερη πατρίδα μας καθαυτήν. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός ότι υπήρξε ο εμπνευστής, πρωτεργάτης και θεμελιωτής του Διαγωνισμού Δημοτικού Τραγουδιού, που έχει πανελλήνια απήχηση και οργανώνεται ανελλιπώς από το 1973 μέχρι σήμερα. Από μιαν άλλην άποψη, εξίσου σημαντική, ο Στρατολάτης υπήρξε με το έργο του ένας από τους πρωτεργάτες της αναγέννησης των Λαγκαδίων, με τα «μπουρλότα» νοσταλγίας που άναψε στις καρδιές των ξενιτεμένων συμπατριωτών μας, ανακόπτοντας έτσι την αλματώδη αστυφιλία της δεκαετίας του 1960, και την παρακμή και ερειπιοποίηση του χωριού μας.
Η ουσία του λογοτεχνικού έργου του
Ως λογοτέχνης ως Στρατολάτης έχει αφήσει σημαντικό έργο. Κέντρο και σημείο αναφοράς όλου του έργου του είναι ο τόπος της γέννησής του, τα Λαγκάδια. Αυτή η μικρή γωνιά της γης γίνεται για το Στρατολάτη το κέντρο του κοσμολογικού του σύμπαντος! Η ακαταμάχητη έλξη που του ασκούν τα άγια χώματα της γενέτειρας εμπνέει και διαποτίζει όλη τη ζωή του και ξεσηκώνει κύματα νοσταλγίας στην ευαίσθητη ψυχή του. Επίσης γεμίζει με μαγεία και ομορφιά τις αναμνήσεις της παιδικής ζωής του, μιας ζωής που παρόλο ότι ήταν βουτηγμένη στην ανέχεια, χάραξε ανεξίτηλα ωραίες εικόνες στη μνήμη του. Γι αυτό ο Στρατολάτης σε όλα τα ηθογραφικά βιβλία του προσπαθεί να διασώσει και να αναστήσει τον κόσμο των παιδικών αναμνήσεων και των παιδικών βιωμάτων του.
Oι ήρωες των αφηγημάτων του Στρατολάτη είναι απλοί άνθρωποι του χωριού, άσημοι βιοπαλαιστές, ταπεινοί και αμνημόνευτοι μάρτυρες της ζωής, της θυσίας και της προκοπής. Πάνω από όλους αυτούς τους ήρωες ξεχωρίζουν πάντως η άγια μάνα του, «ο μόνος Θεός που είδε με τα μάτια του», όπως γράφει, και ο αδελφός του Αντρίκος, ο θρυλικός «σβόμπιρας-προστάτης», που από πολύ νωρίς πήρε στις τρυφερές πλάτες του το βαρύ φορτίο να φροντίζει αυτός για τη συντήρηση της φτωχής οικογένειάς τους.
Αλλά εκτός από τους ταπεινούς τύπους και ανθρώπους του χωριού μας, ο Στρατολάτης ανασταίνει με ζωντάνια και γλαφυρότητα συλλογικές εκδηλώσεις του κοινωνικού βίου μας, όπως τις γιορτές, τα πανηγύρια και την τελετουργική αναχώρηση και επιστροφή των λαγκαδινών μαστόρων. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι, τηρουμένων των αναλογιών, ο Στρατολάτης έχει γίνει κατά κάποιο τρόπο «ο Παπαδιαμάντης των Λαγκαδίων».
O Στρατολάτης γράφει απλά για απλούς ανθρώπους, χρησιμοποιώντας απλά και λιτά εκφραστικά μέσα. Γράφει με αθωότητα, καλοσύνη, τρυφερότητα και αυθορμητισμό. Είναι συγγραφέας γνήσιος και αυθεντικός. Γι’ αυτό και τα διηγήματά του συγκινούν όχι μόνο τους λαγκαδινούς, αλλά όλους τους ανθρώπους της ελληνικής επαρχίας, που έχουν ζήσει ανάλογες καταστάσεις και δονούνται από το πάθος της νοσταλγίας προς τη γενέθλια γη.
Δύο ακόμα σημαντικά στοιχεία στο λογοτεχνικό έργο του Στρατολάτη είναι, αφενός το γορτυνιακό χιούμορ του, με την άκακη και «σπειραλατιστή» ειρωνεία του, και αφετέρου η χρήση του ατόφιου λαγκαδινού γλωσσικού ιδιώματος. Το έργο του είναι κιβωτός της ζώσας προφορικής γλωσσικής παράδοσης του χωριού μας, η οποία δυστυχώς πάει να εκλείψει στις ημέρες μας, αν δεν έχει εκλείψει ήδη.
Εκτός από το ηθογραφικό έργο του Στρατολάτη, αυτό που θα αντισταθεί στο χρόνο είναι το «Ημερολόγιο» που έγραψε μέσα στον ορυμαγδό των μαχών και τις κακουχίες του πολέμου του 1940. Γιατί πρόκειται για μια σημαντική ιστορική μαρτυρία, ένα συγκλονιστικό πολεμικό χρονικό, γραμμένο με ειλικρίνεια και σεβασμό στην αλήθεια, χωρίς εξιδανικεύσεις και εξωραϊσμούς. Περιέχει στιγμές δόξας και ηρωισμού του στρατού και του λαού μας, αλλά και, μεμονωμένες έστω, στιγμές ντροπής, μικρότητας και ηττοπάθειας. Είναι ένα πολύτιμο ντοκουμέντο, που αν και προέρχεται από έναν αυτόπτη και αυτουργό από τις τάξεις των απλών στρατιωτών και όχι των μεγαλόσχημων στρατηγών, έχει κι αυτό την ειδική αξία του για τον μελλοντικό ιστορικό.
Συμπέρασμα
O Χρήστος Γ. Νικήτας-Στρατολάτης ήταν άξιο τέκνο των Λαγκαδίων. Με το λογοτεχνικό έργο του, που είναι γεμάτο Λαγκάδια, αλλά και με την ποικίλη προσφορά του στο Σύνδεσμο Λαγκαδινών και στην ιδιαίτερη πατρίδα μας, άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη του περάσματός του από τη ζωή. Ας γίνει για όλους παράδειγμα προς μίμηση.